Pwoblèm ak defi sante mantal pami jèn ann Ayiti e kek rekòmandasyon pou entèvansyon efikas.

 Pwoblèm ak defi sante mantal pami jèn ann Ayiti e kek rekòmandasyon pou entèvansyon efikas.

Entwodiksyon

Sante mantal jèn moun ann Ayiti se yon enkyetid k’ap grandi ki mande atansyon espesyal. Jèn Ayisyen fè fas ak defi inik ki gen enpak sou byennèt sikolojik yo. Konprann pwoblèm sa yo esansyèl pou devlope entèvansyon vize ak efikas ki vize amelyore sante mantal jèn moun ann Ayiti.Nan atik sa a, nou pral eksplore faktè risk sa yo epi ofri rekòmandasyon pou entèvansyon efikas pou amelyore sante mantal jèn moun ann Ayiti. Nan zafe pwoblèm sante mantal jèn moun yo nan peyi Ayiti gen plizye faktè risk osinon konteks ki ka lakoz fenomen sila ogmante. Pami yo nou ta ka site:konteks sosyo-ekonomik, vyolans ak ensekirite poun site sila yo selman.

1. Kontèks sosyo-ekonomik

Sitiyasyon sosyo-ekonomik prekè ann Ayiti gen konsekans dirèk sou sante mantal moun e jen yo se gwoup ki pi a risk. Povrete toupatou, gwo chomaj ak aksè limite a resous debaz yo ki kreye yon anviwonman estrès ak enkyetid lakay jenn yo. Jèn Ayisyen fè fas ak difikilte pou yo jwenn manje, edikasyon, sante,lwazi,opòtinite travay ak kondisyon lavi miyo. Faktè sosyo-ekonomik sa yo jwe gwo wol nan ogmante maladi mantal e sikolojik  tankou, enkyetid ak depresyon nan jèn moun yo. Pafwa sa a konn lakoz moun yo tante osinon swiside tet yo.

2. Vyolans ak ensekirite

Yon nan gwo risk ki ka kapab demoli sante mantal jenn yo se sitiyasyon vyolans ak ensekirite ki tabli sou peyi depi kek lane. Li se yon gwo defi pou jèn yo ann Ayiti. Nivo wo krim,kidnaping, vyolans domestik ak konfli ame gen yon enpak devastatè sou sante mantal yo. Jèn yo ekspoze a chòk fizik ak sikolojik, ki ka mennen nan twoub estrès pòs-twomatik, twoub enkyetid ak detrès emosyonèl. Ensekirite kontinyèl la tou afekte sans estabilite ak konfyans yo nan tan kap vini an, agrave pwoblèm sante mantal.Se yon sitiyasyon malouk ki gen gwo enpak sou strikti fanmiy yo paske anpil fanmiy oblije kite zonn kote yo rete pou chape poul yo anba bandi osinon gwoup ame kap simen latwoubay. Anpil jenn fi osinon jenn gason viktim anba zak vyolans,kadejak anba gwoup ame sila yo nan tout kwen nan peyi an. Se yon sitiyasyon ki kite gwo laperez nan mitan popilasyon e jenn yo ak timoun se gwoup ki touche. Sa ki jwe wol nan derasinen lespwa e ki pote gwo ke kase nan mita jen yo.Sa ki lakoz ke sante mantal yo vinn pi deteryore.

3. Stigma nan maladi mantal

Li fasil pou tande pawol sila an Ayiti : « Depi yon moun fou se fe yo fel sa a ». Se yon pou montrew koman maladi mantal pa yon bagay ki senp an Ayiti. An Ayiti, maladi mantal souvan antoure pa stigma ak prejije. Jèn ki soufri pwoblèm sante mantal ka fè fas a diskriminasyon, rejè sosyal ak izolasyon. Menmsi yon fanmi w genyen manb pami yo ki genyen yon konpotman biza osinon kip pa adapte, yo pap chache ed pwofesyonel ki domen sante mantal pou ede, paske yo pa vle lot mou nap lonje dwet sou fanmiy komkwa dire fanmiy gen moun fou ladanl.Yo pe etiket ke sosyete an ka lage sou manb fanmiy sa a e sou fanmiy pa yo.  Sa a ki lakoz ke stigma souvan anpeche jèn yo chèche èd ak resevwa swen apwopriye. Ogmante konsyantizasyon ak edike sosyete a sou pwoblèm sante mantal se esansyèl pou diminye stigma ak fasilite aksè a sèvis sante mantal pou jèn yo.

4. Aksè limite nan sèvis sante mantal

Lem tap fe staj kom sikolog nan pi gwo sant sante mantal nan peyi an kise Sant sikyatri Mas & Kline ki twouvel Potopwens gen yon pwofese ki tap fe yon ekspoze pou nou sou sante mantal nan peyi Ayiti, li te di nou ke gen 7 sikya pou popilasyon Ayisyen nan e nan 7 lan gen 5 ki pa nan peyi an. Gen 2 sant sikyatri se isit lan ak Beudet e nan moman an Beudet te femen. E nan bidje Leta pou zafe te mantal telman piti li preske pa ekziste. Sa a ki montre a kle ke koze swen sante mantal lan se yon bagay ki konpleks. E li montre ke Ayiti, aksè a sèvis sante mantal limite akòz divès baryè. Resous zimenn,resous finansye ak enfrastrikti sante yo pa ase pou satisfè bezwen popilasyon an. Anplis de sa, gen yon mank de konsyans ak fòmasyon sou maladi mantal nan mitan pwofesyonèl sante, ki limite kalite swen ki disponib yo. Li enperatif pou ranfòse sèvis sante mantal ann Ayiti epi fòme plis pwofesyonèl sante pou bay jèn yo tretman apwopriye.

Konklizyon

Sante mantal jèn an Ayiti ap fè fas ak pwoblèm ak defi konplèks. Kontèks sosyo-ekonomik difisil, vyolans, stigma ak aksè limite nan sèvis sante mantal kontribye nan deteryorasyon nan byennèt sikolojik yo. Pou byen abòde pwoblèm sante mantal jèn yo ann Ayiti, li tap enpòtan pou n etabli kolaborasyon ant diferan sektè, tankou sante, edikasyon, pwoteksyon timoun ak sèvis sosyal. Apwòch holistic sa a pral pèmèt kowòdinasyon entegre ak aplikasyon entèvansyon pou amelyore sante mantal jèn yo. Answit, pou n amelyore sante mantal jèn yo ann Ayiti, li esansyèl pou mete an plas estrateji konplè ki gen ladann entèvansyon prevantif, amelyore aksè a swen ak konbat stigma. Si nou rive envesti nan bon jan kalite sèvis sante mantal, konbat stigma ak mete ann aplikasyon pwogram prevansyon, nou ka kreye yon anviwonman ki sipòte sante mantal ak byennèt jèn ann Ayiti.

Philogene Bernadin,Sikolog